معرفی مسجد جامع یزد
مسجد جامع یزد با قدمتی ۹۰۰ ساله، از باشکوهترین و زیباترین بناهای تاریخی و جاهای دیدنی
استان یزد است که با منارههایی رفیع در مرکز شهر قرار دارد. در دوران گذشته، مسجد
در وسط شهر قدیم، در میان حصار واقع شده بود. مساحت زیربنای مسجد برابر با ۹۸۰۰ متر مربع است و ۵۰۰ متر مربع آن شامل کاشیها و کتیبهها
میشود. طول مسجد جامع یزد برابر با ۱۰۴ متر و عرض آن ۹۹ متر است و هفت
ورودی دارد. این هفت ورودی به چند کوچه و راههای خروجی متصل میشوند.
مسجد جامع یزد قدیمیترین نمونه معماری در قرن نهم هجری در معماری ناحیه مذهبی یزد است. بسیاری از اهالی یزد میگویند برای تهیه خاک کاشیها و مصالح مسجد جامع از خاک کربلا و گلاب استفاده شده است. این اثر تاریخی در ۳۱ تیر ۱۳۱۳، با شماره ۲۰۶، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
مسجد جامع یزد در ضلع غربی خیابان امام خمینی و در یکی از محلههای قدیمی قرار دارد. چهارسوق و بازار شاهی یزد، از بناهای تاریخی قرن هشتمی، در انتهای خیابان مسجد جامع و در ضلع جنوب شرقی آن قرار دارند. انتهای سه بازارچه قدیمی شهر یزد، به چهارسوق متصل است. یکی از این بازارچهها به مسجد جامع ختم میشود که با اتصال دو بازارچه دیگر به کوچه یهودیها و محله دارالشفا، مجموعهای تاریخی و حیرتانگیز را شکل میدهد.
ساخت و تکمیل مسجد جامع یزد در طول
یک قرن و در دورانهای مختلف تاریخی انجام شده است که از مهمترین آنها میتوان به
سلطنت ایلخانی، صفویان، حکومت تیموریان، فرمانروایی آل مظفر و قاجاریان اشاره کرد.
در واقع هر قسمت از این بنای تاریخی به مرور زمان و توسط بانیان متعددی ساخت و
مرمت شده است.
پایه اصلی مسجد جامع یزد در عصر ساسانی، روی یک آتشکده بنا شد و بنای امروزی، از دوره قاجار بهجای مانده است. در واقع در زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار، عملیات تخریب در سطح گستردهای برای بازسازی و مرمت این بنای تاریخی صورت گرفت که باعث ایجاد ظاهری کاملا متفاوت از مسجد اولیه بهصورت بنای امروزی آن شد.
طرح مسجد جامع، طرحی مرکب از یک مقصوره گنبددار و یک شبستان مستطیلی طولانی است. پلان اصلی مسجد چهارگوش است که آن را تقلیدی از پلان کعبه میدانند. شیوه معماری مسجد جامع با نظریه مرحوم پیرنیا، شیوه آذری است. همچنین به این شیوه، سبک مغول یا ایرانی-مغول میگویند که نمونههایی از آن را میتوان در بناهایی در هرات و بخارا نیز مشاهده کرد.
یکی از چشمگیرترین بخشهای مسجد جامع یزد، سردر رفیع آن است که ارتفاع آن تا ۲۴ متر میرسد. دو سوی سردر تعدادی طاقنما و دو مناره جای گرفتهاند. روی سردر میتوان القاب شاهرخ تیموری و میرزا جهانشاه را مشاهده کرد که با خط نسخ نوشته شدهاند. در هشتی ورودی شرقی نیز، کتیبهای دیده میشود که متن وقفنامه مسجد در آن نوشته شده است. تاریخ کتیبه به ۷۶۵ هجری قمری تعلق دارد و قدیمیترین کتیبه ثبتشده در بنا به شمار میرود.
باشکوهترین بخشهای مسجد را منارههای آن تشکیل میدهند. این منارهها ۵۲ متر ارتفاع و هشت متر قطر دارند. کاشیکاریهای دیدنی منارهها مزین به اذکار خدا و معصومین هستند. یکی از منارهها دارای یک راهپله است و دیگری دو راهپله دارد. منارههای سردر به دست آقا جمالالدین محمد، مشهور به مهتر جمال بنا شدهاند که وزیر عصر صفوی بود. این منارهها در سال ۱۳۱۳ فروریختند و دوباره مرمت شدند.