میدان امیرچقماق نام میدانی در
شهر یزد است. مجموعه امیرچقماق یزد شامل بازار، تکیه، مسجد و دو آب انبار است که قدمتشان به دوره تیموریان میرسد. تکیه امیر چقماق در سال ۱۳۳۰ و مسجد امیرچقماق در سال ۱۳۴۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیدند. میدان امیرچقماق، یکی از شاخصترین مجموعههای تاریخی
و گردشگری در شهر یزد محسوب میشود.
امیرجلال الدین چقماق ، از سرداران و امرای شاهرخ
تیموری در سده 8 خورشیدی در زمانی که حاکم یزد بود، مجموعهای متشکل از تکیه ،
میدان، حمام عمومی ، کاروان سراها، خانقاه ، قناتخانه و چاه آب سرد را ساخت تا
یزد را رونق بخشد و در این کار فاطمه خاتون همسرش (معروف به ستی فاطمه) که مقبره
اش در ضلع شمالی ارسن امیر چقماق قرار دارد،او را یاری کرد.
این میدان که یزدیها به آن میرچخماق میگویند، بهعنوان یکی از
میدانهای اصلی شهر برای برگزاری برنامهها و گردهماییهای مختلف استفاده میشود.
یکی از پرطرفدارترین برنامههای مذهبی این میدان که گردشگران زیادی را به سوی خود
میکشاند، مراسم نخلگردانی در ماه محرم است که هر سال باشکوه تمام برگزار میشود.
این میدان نماد شهر یزد است و در هر ساعت از شبانهروز میتوانید
از آن دیدن کنید؛ بهخصوص در طول شب که نورپردازی خاص آن، جلوهای متفاوت از این
جاذبه را به نمایش میگذارد.
میدان جلوی مسجد و سردر بازار در اوایل قرن ۱۳ هجری شمسی به
حسینیه تبدیل شد؛ گرچه در آن زمان کاربری حسینیه نداشت؛ زیرا ساخت چنین فضاهایی از
دوره صفوی در ایران رواج یافت. این میدان در زمان شاه عباس صفوی دستخوش تغییرات و
بازسازیهایی نظیر ساخت چهارسوقی روی کاروانسرا شد. شخصی به نام حاجی حسین عطار
نیز در زمان فتحعلی شاه قاجار بانی مرمت بخشهایی از مسجد و گسترش شبستان آن شد.
ميدان مذکور مثل برخی از میدانهای کشور تا پيش از دوره پهلوی به
محل دفن مردگان تبدیل شده بود و عدهای از مردم به بهانه وجود حسینیه و خیروبرکت
آن، جسد اموات خود را در اینجا به خاک میسپردند. هرچند با شروع دوره پهلوی، این
رسم برچیده شد و پس از ویرانکردن گورها، میدان امیر چخماق دوباره به وضعیت سابق
خود برگشت.
كتیبهای در غرفه شاهنشین تكیه وجود دارد که تاریخ ۱۲۵۸ هجری قمری (۱۲۲۱ هجری شمسی) را نشان میدهد و از
همین رو میتوان قدمت آن را حدود ۱۸۰ سال تخمین زد. این سازه آجری
دارای دو مناره بزرگ است که گفته میشود در دوره قاجار به آن اضافه شدهاند.
بخشی از جداره اصلی تکیه امیر چخماق که باقی مانده است، غرفههایی
دارد که بهصورت پلکانی روی هم قرار گرفتهاند. این غرفهها بهشکل طاق نماهایی
دو طبقه در هشت ردیف عمودی هستند که بهصورت قرینه روبهروی هم ساخته شدهاند.
علاوه بر این، غرفههایی سه طبقه در دو ردیف عمودی و غرفهای اصلی در یک ردیف
عمودی در وسط آنها خودنمایی میکند. بخش میانی بنا مزین به تزیینات کاشیکاری است
و ارتفاع بیشتری نسبت به سایر طاق نماها دارد. اینطور به نظر میرسد که احتمالا
این مکان برای استقرار بالاترین مقامهای دولتی در مرکز تکیه بوده است تا مراسم
تعزیه را در محوطه میانی میدان تماشا کنند.